dinsdag 22 maart 2016

Kaas van Willem Elsschot

De omgekeerde Amerikaanse droom

Zolang je maar hard genoeg werkt, kun je alles bereiken wat je maar wilt. Het tegendeel wordt bewezen in Kaas van Willem Elsschot, geschreven in 1933. De hoofdpersoon, Frans Laarmans, krijgt de kans om verlost te worden van zijn saaie baan als klerk en succesvolle zakenman te worden. Deze kans grijpt hij natuurlijk met open armen aan, maar om toch nog iets te hebben om op terug te vallen neemt hij niet ontslag. In plaats daarvan laat hij zijn broer, wie zich over hem ontfermt als een ouder, een doktersverklaring voor verlof schrijven. Wanneer Frans er echter achter komt dat hij toch niet gemaakt is voor de zakenwereld, keert hij terug naar zijn oude leven met een nieuwe waardering.

Persoonlijk vond ik Kaas een uiterst vermakelijk boek om te lezen. Elsschot weet hoe hij de lezer geboeid moet houden. Doordat het lijkt alsof de ik-persoon direct tot de lezer spreekt, voel je je meer betrokken tot het verhaal. Wel moet ik zeggen dat ik het derde druk heb gelezen, waardoor voor mij het oude taalgebruik geen struikelblok was.

De familieverhoudingen in dit boek zijn erg interessant, vooral zijn relatie met zijn broer. Het wordt al gauw duidelijk dat Frans zeker waardering voor hem heeft. Hij vertelde dat toen hij nog een klein jongetje was hij al een man was. Ook diende zijn broer als ouder figuur en heeft hij altijd voor hem gezorgd. Toch stond Frans altijd in de schaduw van zijn broer, die immers een dokter was. Maar wanneer Frans hem vraagt om een bewijs voor arbeidsongeschiktheid doet dokter Laarmans dit natuurlijk voor zijn kleine broertje.

Wat ik wel eigenaardig vind aan dit verhaal is dat Frans tamelijk makkelijk weg kwam met zijn falen als zakenman. Hij heeft behoorlijk wat geld uitgegeven aan het inrichten van zijn kantoor en heeft kaas gratis weggegeven. Echter, wanneer hij een eind brengt aan zijn zakenleven komt hij hiervoor niet in de problemen omdat de overgebleven kaas nog in goede staat is. Misschien was de zakenwereld toentertijd nog niet zo hard, maar ik ben er volledig van overtuigd dat je zo’n streek tegenwoordig niet kan flikken.

Van Schoonbeke was van mening dat Frans geschikt zo zijn voor de kaashandel. Dit gesprek had Frans vanbinnen veranderd. Hij begon niet zo zozeer te twijfelen aan zijn identiteit, maar was van mening dat het was veranderd.
“Op de tram, onder ’t naar huis rijden, voelde ik mij al een heel ander mens.”
In de roman zet zijn zoektocht naar zijn identiteit voort. Maar wanneer de kaashandel mislukt, heeft hij door dat hij geen zakenman is. Bovendien vindt hij meer plezier in zijn werk en zijn familieleven. Zijn honger naar rijkdom maakte hem een ander man, toch hij vond zijn weg terug. Dit vind ik persoonlijk een mooi thema en een goede levensles.

Al met al vond ik Kaas een grappige en kritische kijk geven op tevredenheid. Alhoewel hij zijn dromen niet waar heeft kunnen maken, is hij wel tot de realisatie gekomen dat het niet zijn dromen zijn en heeft hij geluk gevonden. Dit had natuurlijk catastrofistisch kunnen eindigen. De thema’s van het boek zijn tijdloos, wat het nog steeds een interessant literair werk maakt.



Geen opmerkingen:

Een reactie posten